به بهانه روز جهاني هاری

به گزارش سرويس بهداشت و درمان ايسنا، اين بيماري به دليل احتمال بروز همه‌گيري در دام‌ها و كشندگي صد در صد در انسان، از رعب و وحشت خاصي در جوامع برخوردار است. از طرف ديگر بر اساس گزارش‌هاي سازمان جهاني بهداشت (WHO) سالانه ده ميليون نفر بر اثر حيوان گزيدگي تحت درمان‌هاي پيشگيري از هاري قرار مي‌گيرند.
مسوولان مهم‌ترين علت ابتلا به هاري را عدم كنترل بيماري در سگ‌ها عنوان مي‌كنند. اين در حالي است كه متاسفانه در بسياري از كشورها به اقدامات پيشگيرانه و كنترل هاري، توجه نمي‌شود. برخي كشورها نيز عليرغم كنترل «هاري» در حيوانات اهلي، هنوز موفق به كنترل آن در وحوش نشده‌اند. در اين ميان اروپاييان توانسته‌اند تا حد محدودي اين بيماري را كنترل كنند.
دكتر محمدرضا شيرزادي، رييس اداره بيماري‌هاي مشترك دام و انسان وزارت بهداشت، در گفت وگو با خبرنگار بهداشت و درمان ايسنا، «هاري» را بيماري وحوش دانست كه يا خود مستقيما به آن مبتلا مي‌شوند و يا با گزش حيوانات اهلي، بيماري را به آنها منتقل مي‌كنند.
به گفته وي، همه پستانداران نسبت به «هاري» حساسند و ممكن است به آن مبتلا شوند. همچنين بيش از 90 درصد «هاري» مربوط به سگ گزيدگي است؛ اما اين بيماري با گربه گزيدگي يا خراش هم مي‌تواند منتقل شود.
به گفته دكتر سوسن سيماني، معاون بخش تحقيقات و مركز رفرانس هاري انستيتو پاستور، در صورت انتقال هاري به انسان و عدم درمان ضد هاري، به دنبال ظهور علايم بيماري فرد مبتلا صد در صد محكوم به مرگ است. بر اين اساس اهميت اين بيماري در آن است كه بلافاصله پس از گزيدگي بوسيله حيوان مشكوك به هاري، جهت درمان ضد هاري اقدام شود.
در ادامه دكتر شيرزادي، نخستين اقدام پس از گزش به وسيله حيوان مبتلا به هاري را شست‌وشوي محل گزش عنوان كرد و گفت: شست‌وشو تا 50 درصد ويروس هاري را در ناحيه گزش از بين مي‌برد.
دكتر سيماني نيز شست‌وشوي كامل محل گزش حيوان با آب و صابون را از جمله اقدامات لازم پس از گزيدگي عنوان كرد و ادامه داد: طبق توصيه سازمان جهاني بهداشت اين شست‌وشو بايد 15 تا 20 دقيقه به طول بيانجامد و لازم است ذرات صابون با آب فراوان از محل گزيدگي خارج شوند. همچنين مي‌توان با استفاده از الكل 70 درصد يا بتادين محل گزش را ضد عفوني كرده و سپس براي دريافت درمان‌هاي ضد هاري به مراكز درمان ضدهاري مستقر در مراكز بهداشتي مراجعه شود.
وي با اشاره به تزريق سرم و واكسن ضد هاري به عنوان درمان موثر «هاري» ادامه داد: واكسن ضدهاري در پنج نوبت تزريق مي‌شود. به اين ترتيب روز اول مراجعه (روز صفر) و روزهاي سوم، هفتم، چهاردهم و بيست و هشتم، فرد مبتلا، واكسن ضد هاري دريافت مي‌كند. فرد گزيده شده توسط حيوان هار، در صورت نياز سرم نيز دريافت مي‌كند. همچنين محل گزش حيوان هرگز نبايد بخيه شود؛ چرا كه ممكن است بخيه زدن ورود آلودگي به محل جراحت را بيشتر كرده و در عمل درمان ضد هاري اختلال ايجاد كند.
به گفته دكتر سيماني، سگ و گربه مبتلا به هاري حداكثر ده روز پس از گاز گرفتن انسان يا حيواني ديگر، جان خود را از دست مي‌دهند. به اين ترتيب زنده ماندن سگ يا گربه ده روز پس از گزش، به آن معناست كه حيوان به هاري مبتلا نبوده، اما در صورت جان باختن، لاشه حيوان به منظور تشخيص و نمونه‌گيري، به انستيتو پاستور منتقل مي‌شود.
وي ادامه داد: در كشورهايي كه هاري از شيوعي برخوردار است از جمله ايران، بلافاصله پس از گزش انسان بوسيله حيوان مشكوك به هاري، علاوه بر تحت نظر داشتن حيوان مورد نظر به مدت ده روز، اقدامات درماني در فرد گزيده شده نيز آغاز مي‌شود و در صورت زنده ماندن حيوان، پس از ده روز درمان‌ها نيز قطع مي‌شود.
دكتر سيماني با اشاره به زمان ظهور علايم هاري در فردي كه مورد گزش حيوان آلوده قرار گرفته، به ايسنا گفت: ظهور علايم بيماري از زمان گزش، 15 روز تا 3 ماه به طول مي‌انجامد. همچنين گاهي بر اساس محل گزش، نوع ويروس، شدت جراحت و سن فرد گزيده شده، اين مدت طولاني‌تر نيز مي‌شود. پس از طي اين دوره، علايم بيماري ظاهر مي‌شود.
دكتر سيماني گفت: علايم بيماري «هاري» از مراحل مختلفي برخوردار است. مرحله مقدماتي آن خستگي، كوفتگي بدن، بي‌اشتهايي و بي‌حالي را به دنبال دارد كه دو تا سه روز زمان مي‌برد. پس از آن مرحله ظهور علايم اختصاصي است. مهم‌ترين علامت اختصاصي هاري، ترس از آب است؛ طوري كه بيمار حتي با ديدن يا شنيدن صداي آب ممكن است دچار تحريكات عصبي شود. احساس سوزش و خارش در محل جراحت اوليه نيز از ديگر علايمي است كه پزشك را در تشخيص اين بيماري كمك مي‌كند.
وي، افزايش ترشح بزاق دهان را از ديگر علايم هاري دانست؛ به طوري كه دهان بيمار كف آلوده مي‌شود و بيمار دائم به تخليه بزاق دهان خود اقدام مي‌كند. از طرف ديگر بزاق فرد مبتلا، مملو از ويروس هاري است كه خطر انتقال به ديگران را به دنبال دارد. بي‌قراري و حالت تهاجم نيز از ديگر علايم بيماري هاري است. در مجموع پس از ظهور علايم هاري، معمولا فرد مبتلا به فاصله 2 تا 3 روز و يا حداكثر 7 تا 8 روز جان خود را از دست مي‌دهد.
دكتر شيرزادي، رييس اداره بيماري‌هاي مشترك دام و انسان وزارت بهداشت، با بيان اين كه«هاري» سالانه بالغ بر 55 هزار نفر در دنيا قرباني مي‌گيرد، بيشترين موارد آن را مربوط به كشورهايي آفريقايي با 24 هزار مرگ و آسيايي با 31 هزار مورد مرگ دانست.
همچنين به گفته معاون بخش تحقيقات و مركز رفرانس هاري انستيتو پاستور، آلودگي مربوط به بيماري «هاري» تقريبا در همه استان‌هاي كشور وجود دارد. بر اساس آمار، طي سال گذشته استان‌هاي گلستان، گيلان، كرمان، فارس و خراسان رضوي به ترتيب بيشترين موارد آلودگي به هاري را شامل بوده‌اند.
وي ادامه داد: طي سال گذشته 131 هزار و 413 نفر به دنبال حيوان گزيدگي به منظور پيشگيري از ابتلا به هاري به مراكز درماني ضد هاري در كشور مراجعه و واكسن و سرم ضد هاري را دريافت كرده‌اند. همچنين سال گذشته هفت نفر بر اثر ابتلا به هاري و عدم آگاهي از چگونگي درمان، جان خود را از دست دادند.
دكتر شيرزادي در مقايسه ميزان بروز هاري در ايران نسبت به كشورهاي منطقه نيز گفت: در اين زمينه، ايران نسبت به ديگر كشورهاي منطقه از موقعيت مطلوبي برخوردار است. همچنين سالانه بالغ بر هفت ميليارد تومان در كشور صرف خريد واكسن و سرم ضد هاري مي‌شود و درمان ضد هاري به صورت رايگان ارايه مي‌شود. همچنين در هر شهرستان حداقل يك مركز بهداشتي - درماني به واكسن و سرم ضد هاري مجهز است.
رييس اداره بيماري‌هاي مشترك دام و انسان وزارت بهداشت، كودكان را بيشترين گروه در معرض خطر حيوان گزيدگي و ابتلا به هاري دانست و بر لزوم آموزش جامعه به منظور چگونگي برخورد با حيوان گزيدگي، چه حيوان وحشي و چه حيوان اهلي، تاكيد كرد.
معاون بخش تحقيقات و مركز رفرانس هاري انستيتو پاستور نيز با تاكيد بر لزوم آگاهي بخشي از اين بيماري به ايسنا گفت:«لازم است همه افراد كشور از بيماري «هاري» آگاهي و اطلاع كافي داشته باشند تا بدانند در صورت گزش بوسيله حيوان مشكوك به هاري چه اقداماتي بايد انجام شود.»
بر اساس گزارش‌ها، 96 درصد از هزينه‌هايي كه صرف درمان پيشگيري بعد از حيوان گزيدگي مي‌شود در كشورهاي آسيايي است كه هزينه‌اي معادل 650 ميليون دلار را شامل مي‌شود. در مجموع بيشترين هزينه پرداخت براي بيماري‌هاي قابل پيشگيري با واكسن، صرف پيشگيري از هاري مي‌شود. از اينجاست كه اهميت پيشگيري از بروز «هاري» و همچنين درمان به موقع آن پس از گزش حيوان مشكوك به هاري، مشخص مي‌شود.